law of specific nerve energies - tr

alman bilim insanı johannes müller tarafından 1835’te ortaya koyulan ve türkçe’ye özgül sinir enerjileri yasası şeklinde çevirilebilecek nörofizyoloji terimi. özgül sinir enerjileri doktrini de denir.

duyu sinirlerinin hangi uyarı tipiyle uyarılmış olurlarsa olsunlar algılanışlarının, hissiyatlarının bu sinirlerin kendilerine has tiplerinden yahut çevresel etkenlerden dolayı değil de medulla spinalis’e ve beyine giden yollardaki ve beyinde sonlandıkları lokasyonlardaki farklılıklardan kaynaklandığını söyler.

bilindiği üzere sinirsel iletimin temeli yük değişimleri ve potansiyel sıçramaları ile olur. tek geçer akçe “elektrik”tir, haliyle bu durum uyarılmanın ne ile sağlandığı değil de hangi sinir üzerinden oluştuğuna, nihayetinde de nereye vardığına bağlıdır. ayrıca aynı sinir yolu üstünde uyarının nereden verildiği de mühim değildir. hülasa, yeterince güçlü bir uyarıysa kaderinin çoktan belirlediği yere gidecektir elektriksel ileti.

fenomenin günlük hayattaki gözlemlenebilir senaryolarından birisi göz kapalıyken üstüne hafifçe bastırıldığı zaman zayıf ışıklar, şekiller görülmesidir. bunu sağlayan yine retinadaki fotoreseptörlerin basınç duyarlılığıdır. ortada tek bir “foton” yokken bunları deneyimlememiz ise beynin visual cortex dediğimiz kısmının uyarılması ile olur. tekrarlayalım, uyarıyı yaratan etken de uyarının sinir üstünde yaratıldığı yer de önemli değildir. baktığımız yer sadece sinirin nerede sonlandığıdır.

şimdi olayı görselleştirmek için bir düşünce deneyi yapalım.

bilimin gücüne inanan ve çiçekleri çok seven mahsun, evinde kaldığı bu günlerde çokça sıkıldığı için odasındaki çiçekleri parmaklarıyla koklamak istiyor. uzun uğraşlar sonucu bir şekilde burnundaki kemoreseptör hücreleri öldürmeden parmağının ucuna transplante ediyor. sonra büyük bir hevesle parmağını masada ona bakan kırmızı güle uzatıyor fakat uzatmasıyla dünyanın başına yıkılması bir oluyor. anlıyoruz ki özgül sinir enerjileri yasası’ndan bihaber olan mahsun; önündeki gülü gül yapan şeyin onun kokusunun yarattığı uyarının izlediği yol olduğunu bilmiyordu. uyarıyı oluşturabildi oluşturmasına ama tetikleyebildiği basit bir elektrik yüklenmesiydi sadece. neyse, mahsun’a cakalı bir guyton hediye ediyoruz.

bitirmeden evvel bu yasanın hayalet uzuv sendromu ile bilinen law of projection ile karıştırılmaması gerektiğini belirtelim. projeksiyon yasası, bir sinirsel yola nereden uyarı verilirse verilsin bilince yansıyan duyunun mevzubahis sinirin orijinalde başladığı yere atfedilmesidir. başka bir deyişle duyunun reseptörün bulunduğu yerde algılanmasıdır. bundan mütevellit rastgele bir sebeple uyarılan herhangi bir kol siniriniz elinizin kaşınıyor olduğu hissine yol açabilir. o da bir hayli ilginç bir durumdur doğrusu.